Orson Welles
Orson Welles | |
---|---|
Orson Welles 1937. aastal | |
Sünniaeg | 6. mai 1915 Kenosha |
Surmaaeg | 10. oktoober 1985 (70-aastaselt) Los Angeles |
Amet | filmiprodutsent, näitleja, lavastaja, produtsent |
Abikaasa(d) | Rita Hayworth |
Autasud | Auleegioni komandör |
Autogramm | |
[muuda Wikidatas] |
Orson Welles (6. mai 1915 Kenosha, Wisconsin – 10. oktoober 1985 Hollywood, California) oli USA filmilavastaja, stsenarist ja näitleja.
Ta sai kuulsaks massipsühhoosi vallandanud raadiokuuldemänguga "Maailmade sõda" (1938), misjärel ta kutsuti Hollywoodi.[1]
Teda mäletatakse tänu tema innovatiivsele tööle nii filmis, teatris kui ka raadios – teatris oli tema silmapaistvamaks tööks Shakespeare'i näidendi "Julius Caesar" lavastus "Caesar" Broadwayl 1937. aastal, raadios 1938. aasta legendaarne raadiokuuldemäng "Maailmade sõda" ja filmis "Kodanik Kane" ("Citizen Kane"), mida peetakse üheks kõigi aegade parimaks filmiks.
"Kodanik Kane" tõi talle Oscari parima algupärase stsenaariumi kategoorias. 1970. aastal pälvis ta au-Oscari elutöö eest. 1975. aastal tunnustati teda Ameerika Filmiinstituudi elutööauhinnaga. 1999. aastal valis Ameerika Filmiinstituut Wellesi (100 Years...100 Stars) Ameerika 20. sajandi suurimate meesnäitlejate seas 16. kohale.
Lavastatud filmid
- "Citizen Kane" – "Kodanik Kane" (1941)
- "The Magnificent Ambersons" – "Võrratud Ambersonid" (1942)
- "The Stranger" – "Võõras" (1946)
- "The Lady from Shanghai" – "Naine Šanghaist" (1947)
- "Macbeth" (1948)
- "Othello" (1951)
- "Mr. Arkadin" – "Härra Arkadin" (1955)
- "Touch of Evil" – "Kurjuse puudutus" (1958)
- "The Trial" – "Protsess" (1962)
- "Chimes at Midnight" (1965)
- "The Immortal Story" (1968)
- "F for Fake" (1973)
- "Filming Othello" (1978)
- "The Other Side of the Wind" (2018; postuumne)
Viited
- ↑ Kõuts-Klemm, Ragne. Korts, Külliki (2010). "Ülevaade meedia ja kommunikatsiooni teooriast". Tartu Ülikool. Vaadatud 20.2.2022.
{{netiviide}}
: CS1 hooldus: mitu nime: autorite loend (link)
Kirjandus
- Jaan Franclin Perlitz, "Erakordne „Kodanik Kane”", Lääne Elu, 23. mai 2009
Välislingid
- Orson Welles andmekogus IMDb (inglise)
- v
- r
- Luis Buñuel (1969) (austusavaldus)
- Orson Welles (1970) (austusavaldus)
- John Ford, Marcel Carné, Ingmar Bergman (1971)
- Charlie Chaplin, Anatoli Golovnja, Billy Wilder (1972)
- Alessandro Blasetti, Frank Capra, George Cukor, Jean-Luc Godard, Sergei Jutkevitš, Alexander Kluge, Akira Kurosawa, Michael Powell, Satyajit Ray, King Vidor, Cesare Zavattini, Luis Buñuel (1982)
- Michelangelo Antonioni (1983)
- Federico Fellini (1984)
- Manoel de Oliveira, John Huston (1985)
- Paolo Taviani, Vittorio Taviani (1986)
- Luigi Comencini, Joseph L. Mankiewicz (1987)
- Joris Ivens (1988)
- Robert Bresson (1989)
- Miklós Jancsó, Marcello Mastroianni (1990)
- Mario Monicelli, Gian Maria Volontè (1991)
- Francis Ford Coppola, Jeanne Moreau, Paolo Villaggio (1992)
- Claudia Cardinale, Roman Polański, Robert De Niro, Steven Spielberg (1993)
- Ken Loach, Suso Cecchi D'Amico, Al Pacino (1994)
- Woody Allen, Alain Resnais, Martin Scorsese, Giuseppe De Santis, Goffredo Lombardo, Ennio Morricone, Alberto Sordi, Monica Vitti (1995)
- Robert Altman, Vittorio Gassman, Dustin Hoffman, Michèle Morgan (1996)
- Gérard Depardieu, Stanley Kubrick, Alida Valli (1997)
- Sophia Loren, Andrzej Wajda (1998)
- Jerry Lewis (1999)
- Clint Eastwood (2000)
- Éric Rohmer (2001)
- Dino Risi (2002)
- Dino De Laurentiis, Omar Sharif (2003)
- Manoel de Oliveira, Stanley Donen (2004)
- Hayao Miyazaki, Stefania Sandrelli (2005)
- David Lynch (2006)
- Tim Burton, Bernardo Bertolucci (2007)
- Ermanno Olmi (2008)
- John Lasseter ja Pixari režissöörid (2009)
- John Woo (2010)
- Marco Bellocchio (2011)
- Francesco Rosi (2012)
- William Friedkin (2013)
- Thelma Schoonmaker, Frederick Wiseman (2014)
- Bertrand Tavernier (2015)
- Jean-Paul Belmondo, Jerzy Skolimowski (2016)
- Jane Fonda, Jerzy Skolimowski (2017)
- David Cronenberg, Vanessa Redgrave (2018)
- Julie Andrews, Pedro Almodóvar (2019)
- Ann Hui, Tilda Swinton (2020)
- Roberto Benigni, Jamie Lee Curtis (2021)
- Paul Schrader (2022)
- Liliana Cavani, Tony Leung Chiu-wai (2023)